สำหรับบริบทการศึกษากับการรับมือกับสถานการณ์ COVID-19 นี้คำถามที่เกิดขึ้นอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ ก็คือจะมีการดำเนินการอย่างไรเพื่อให้ระบบการศึกษาทั่วโลกและโครงการการศึกษาต่างๆ ที่ได้รับทุนสนับสนุนจากนานาชาติได้สามารถจัดการศึกษาต่อเนื่องให้แก่นักเรียนท่ามกลางวิกฤต ในปัจจุบันคำตอบที่สมเหตุผลอย่างยิ่งณเวลานี้ก็คือ การศึกษาทางไกล เป็นเรื่องโชคดีที่ประเทศส่วนใหญ่มีโครงสร้างพื้นฐานด้านเทคนิคทางการศึกษาทางไกลกันอยู่แล้ว ทำให้สามารถนำมาใช้เพื่อสร้างโอกาสทางการศึกษาต่อเนื่องได้ในทันที
โพสต์นี้กล่าวถึงเทคโนโลยีทางไกลที่ใช้กันมากที่สุด 4 ประเภทที่ใช้ในการศึกษาทางไกลในภูมิภาคซาฮารา แอฟริกา(Sub-Saharan Africa) ดังนี้
1.วิทยุ ซึ่งยังคงเป็นเทคโนโลยีที่มีอยู่และเข้าถึงได้เกือบทุกครัวเรือน ยูเนสโกรายงานว่า 75%ของครัวเรือนทั่วโลก และ80% ถึง 90% ของครัวเรือนในภูมิภาคทะเลทรายซาฮารา มีการเข้าถึงข่าวสารผ่านทางวิทยุ
- วิทยุกระจายเสียง(Broadcast Radio) เป็นทางเลือกที่เร็วที่สุดในการศึกษาต่อเนื่องประเทศส่วนใหญ่มีสถานีวิทยุของรัฐเอกชนและชุมชนที่สามารถนำไปใช้เพื่อให้ความรู้แก่นักเรียน เช่น ประเทศกาบูเวร์ดี (Cabo Verde) ได้ใช้ละคร บทเรียน การสอน และความรู้ทางการศึกษาด้านอื่นๆเผยแพร่สู่ผู้นักเรียนใน 10 เกาะ
- การสอนผ่านทางวิทยุปฏิสัมพันธ์ (Interactive Radio Instruction: IRI) IRI เป็นวิธีการเรียนการสอนที่ใช้วิทยุทางเดียวในการเข้าถึงนักเรียนและครู (หรือในกรณีนี้นักเรียนและผู้ปกครองของพวกเขา)ผ่านทางบทเรียนแบบโต้ตอบที่มีการบันทึกบทเรียนเอาไว้แล้ว ตลอดระยะเวลา 30 ปีที่ผ่านมาโปรแกรม IRI ได้ถูกผลิตขึ้นใช้ ในมากกว่า 25 ประเทศ ในภาษาและเนื้อหาที่หลากหลาย ซึ่งเปิดให้คนทั่วไปสามารถเข้าถึงได้เพื่อรับมือกับวิกฤติครั้งนี้
2.โทรทัศน์ แม้จะมีต้นทุนการผลิตที่ค่อนข้างสูง แต่โทรทัศน์ก็เข้าถึงผู้เรียนได้เป็นจำนวนมากในปีพ. ศ. 2561 มีการเข้าถึงข่าวสารผ่านสื่อโทรทัศน์เป็นจำนวนถึง 75 ล้านครัวเรือนในเขตภูมิภาคซาฮารา นอกจากนี้ภูมิภาคนี้ยังมีบริการให้สมัครเป็นสมาชิก ซึ่งเปิดช่องทางให้สมาชิกสามารถรับชมรายการที่มาจากทั้งในและต่างประเทศ เช่น รายการ RFI และ France24 ถ่ายทอดในประเทศฟแรงโคโฟน RTP ในกลุ่มประเทศลูโซโฟน (Lusophone) และ BBC ในกลุ่มประเทศแองโกลโฟน แอฟริกา (Anglophone Africa) ในกลุ่ม 3 ประเทศนี้ มีการจัดเตรียม โปรแกรมการศึกษาที่เป็นภาษาฝรั่งเศส โปรตุกีส และอังกฤษโดยลำดับให้กับนักเรียน หนึ่งในรายการที่เป็นสื่อโทรทัศน์เพื่อการสอนที่มีมายาวนานที่สุด ประสบความสำเร็จมากที่สุดและคุ้มค่าที่จะดู คือรายการ “telescundaria” ของประเทศเม็กซิโก ซึ่งเสนอรายการที่เป็นเนื้อหาอิงตามหลักสูตรการศึกษาตลอดทั้งปีให้กับโรงเรียนประถมศึกษา ในชนบททั่วประเทศผ่านรูปแบบผสมผสานระหว่างการออกอากาศในชั้นเรียน การส่งข้อความ และการอภิปรายที่สอนโดยผู้ควบคุมดูแลชั้นเรียน (ที่ไม่ใช่ครูโดยตรง)
3. โทรศัพท์มือถือ อัตราการเป็นเจ้าของโทรศัพท์มือถือในทุกที่รวมถึงในภูมิภาคทะเลทรายซาฮาราค่อนข้างสูง ในทุกที่ของภูมิภาค การซื้อโทรศัพท์สมาร์ทโฟนราคาถูกยังคงเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง โทรศัพท์มือถือสามารถให้ โอกาสทางการศึกษาแก่นักเรียนในด้านต่างๆดังนี้:
- การเข้าถึงเนื้อหาหลักสูตรการสอนภาษาแผนการสอน ในประเทศไนเจอร์SMSถูกใช้สำหรับการเรียนรู้ หนังสือและการคำนวณตัวเลข แอฟริกาใต้ประสบความสำเร็จในการบุกเบิกการใช้นิยายชุด “m-serialized” เป็นสื่อการเรียนรู้ผ่านโทรศัพท์มือถือทั่วไปสถาบันเพื่อการศึกษาดิจิทัลของแอฟริกาใต้นำเสนอหนังสือนิทาน บนมือถือ
- แอพการศึกษา สามารถช่วยให้นักเรียนเรียนรู้ทักษะพื้นฐาน (การรู้หนังสือ, การคำนวณ)
- สื่อโซเชียล ครูสามารถใช้โซเชียลมีเดียเพื่อจัดระเบียบการพูดคุยทาง Twitterสร้างข้อมูลแบ่งปันวิดีโอ ฯลฯ รวมถึงสามารถจัดกลุ่ม WhatsApp สำหรับแต่ละชั้นเรียนและแบ่งปันเนื้อหาดิจิทัลและทรัพยากรอื่นๆผ่านสื่อนี้
- การติวภูมิภาคทะเลทรายซาฮารามีการจัดการเรียนรู้ทางโทรศัพท์และทาง SMSมายาวนานโดยมีผู้ให้บริการ กวดวิชาเชิงพาณิชย์ที่มีการสอนสดทางวิดีโอแบบเรียลไทม์หรือทาง SMS ทั่วภูมิภาค (โดยเฉพาะในไนจีเรียเคนยา และแอฟริกาใต้)
- การเขียนโปรแกรมการศึกษา เด็กเล็กที่ครอบครัวมีสมาร์ทโฟนสามารถเข้าถึงการเขียนโปรแกรม เช่น Ubongo และ Akiki และ Me บนโทรศัพท์ โดยมีข้อมูลบ่งชี้ว่าเด็กประถมที่ดูรายการเหล่านี้มีพัฒนาการ ทางด้านการอ่าน มากกว่าเด็กที่ไม่ได้ดูรายการ
4. การเรียนรู้ออนไลน์
การเรียนรู้ออนไลน์ดูจะเป็นทางเลือกที่เหมาะสมที่สุดสำหรับสถานที่ที่มีโครงสร้างพื้นฐานไม่ว่าจะเป็นด้านเทคนิค คน และการศึกษา (เช่น เนื้อหา การประเมิน ฯลฯ ) และสถานที่ที่นักเรียนสามารถเข้าถึงคอมพิวเตอร์และการเชื่อมต่ออินเทอร์เน็ตได้ที่บ้าน เนื่องจากระบบสามารถจำลองการโต้ตอบแบบเรียลไทม์ได้ดีที่สุด มีประเทศและ ระบบโรงเรียนเป็นจำนวนมากได้หันมาใช้การเรียนรู้ออนไลน์ภายใต้หลักสูตรออนไลน์ (โดยผ่านระบบการจัดการเรียนรู้ออนไลน์) หรือภายใต้แพลตฟอร์มการสอนเสมือน (face-based webinars ทาง Google Hangouts or Zoom)บางประเทศมีแพลตฟอร์มการเรียนรู้แบบดิจิทัลที่เสนอเนื้อหาและการเรียนการสอนดิจิทัลให้กับครูและนักเรียนอย่าง เห็นได้ชัด อย่างไรก็ตาม ถึงแม้การเรียนรู้ออนไลน์จะให้บริการที่เหนือกว่าสื่ออื่นๆอย่างมาก แต่ก็จำเป็นต้องมีโครงสร้างพื้นฐานรองรับขนาดใหญ่ ต้องมีการออกแบบและข้อกำหนดในการเรียนการสอนที่ต้องคำนึงถึงเช่นกัน
ในขณะที่เราเปลี่ยนการศึกษาในโรงเรียนไปสู่การศึกษาทางไกลอย่างรวดเร็ว เราก็ต้องแน่ใจว่าการเรียนรู้จะไม่สะดุดขึ้นอีกครั้ง ระบบการศึกษาทุกแห่งต้องเริ่มวางแผนระยะยาวและสร้างระบบการศึกษาทางไกลเพื่อให้เราพร้อมสำหรับสถานการณ์ฉุกเฉินที่หลีกเลี่ยงไม่ได้ครั้งต่อไปไม่มีตัวเลือกการศึกษาทางไกลตัวไหนที่ “ถูกต้อง” เพื่อรองรับวิกฤตที่ทั่วโลกเผชิญอยู่ ณ ขณะนี้ทุกประเทศจะต้องเลือกสื่อที่เหมาะสมที่สุดหรือเลือกใช้การผสมผสานของสื่อกับบริบททางการศึกษาของตนโดยพิจารณาการเข้าถึงด้านโครงสร้างพื้นฐานทางเทคนิค ด้านเนื้อหา ด้านความสามารถในการปรับเนื้อหานี้เป็นสื่อการศึกษาทางไกลที่เหมาะสม รวมถึงการเปิดโอกาสทางการเรียนรู้ให้กับนักเรียนโดยเร็วที่สุด ระบบการศึกษาทุกแห่งจะต้องเริ่มวางแผนระยะยาวและสร้างระบบการศึกษาทางไกลเพื่อให้เราพร้อมสำหรับสถานการณ์ฉุกเฉินในอนาคต หากเรามีหนึ่งบทเรียนจาก COVID-19แล้ว นั่นคือเราไม่สามารถใช้คำว่า“ ดีที่มี” การศึกษาทางไกลที่มีลักษณะคล้ายกับระบบการศึกษาที่มีอยู่แล้ว แต่ต้องเป็นคำว่า “ต้องมี” การศึกษาทางไกลที่ผสมผสานไปกับองค์ประกอบที่สำคัญของระบบการศึกษาโดยรวม
อ้างอิง:
Burns, M. et al. (2019, November). ICTs in Secondary Education in Sub-Saharan Africa: Policies, Practices, Trends and Recommendations.
Burns, M. (2011).Distance Education for Teacher Training: Modes, Models and Methods.
