เมื่อวันที่ 4-5 เมษายน 2568 ที่ผ่านมา Equity Lab ร่วมกับ สถาบันรักลูก เลิร์นนิ่ง กรุ๊ป (RLG) จัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้และสะท้อนผลการดำเนินงาน “โครงการอบรมเชิงปฏิบัติการเพื่อพัฒนาศักยภาพบุคลากรครูตำรวจตระเวนชายแดน ด้วยกล่องนวัตกรรมการศึกษา 4CEF+ Development Mobile Kit” ระยะที่ 1 ภายหลังจากดำเนินการทดลองนำร่องในกลุ่มเป้าหมายคุณครูโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนต้นแบบ เป็นระยะเวลา 1 ปีการศึกษา โดยกิจกรรมดังกล่าวจัดขึ้นเพื่อถอดบทเรียนการประยุกต์ใช้ 4CEF+Development Mobile Kit
ซึ่งเป็นชุดสื่อการเรียนรู้เพื่อพัฒนาการคิดวิเคราะห์ ความคิดสร้างสรรค์และทักษะสมองส่วนหน้า (EF) ในชั้นเรียน เพื่อยกระดับการเรียนรู้ในชั้นเรียนที่จะนำไปสู่การพัฒนาผลลัพธ์การเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพแก่ผู้เรียน โดยมีคุณครูเข้าร่วมจำนวน 29 คน จากโรงเรียนต้นแบบ 4 แห่ง ได้แก่ โรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนบ้านห้วยเป้า โรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนบ้านนานกปีด โรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนฮิลมาร์พาเบิล จังหวัดเลย และโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนบ้านห้วยเวียงงาม จังหวัดอุดรธานี
ตลอดระยะเวลาโครงการ ได้มีการจัดอบรมพัฒนาศักยภาพคุณครู 3 ครั้ง และลงพื้นที่ติดตามผลในช่วงเดือนมีนาคมที่ผ่านมา ก่อนจัดเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้และสะท้อนผลในครั้งนี้ โดยสามารถสรุปสาระสำคัญได้ใน 4 ประเด็น ดังนี้ สิ่งที่อยากให้มีการปรับปรุงในชุดสื่อ ควรปรับเนื้อหาของเครื่องมือให้สอดคล้องกับบริบทของโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนมากยิ่งขึ้นเพื่อให้เหมาะสมกับการจัดการเรียนรู้แก่ผู้เรียน ด้านอุปสรรคและความท้าทายในการประยุกต์ใช้จริง สำหรับคุณครูที่ไม่สามารถเข้าอบรมได้อย่างต่อเนื่อง จะรู้สึกขาดความมั่นใจในการถ่ายทอดความรู้และการประยุกต์ใช้กับผู้เรียน จึงควรจะใช้กระบวนการสร้างชุมชนแห่งการเรียนรู้ทางวิชาชีพ (PLC) ในการถ่ายทอดและสะท้อนผลจากคุณครูที่เข้าร่วมอบรมไปสู่เพื่อนคุณครูอย่างต่อเนื่องเพื่อพัฒนากระบวนการจัดการเรียนรู้ไปพร้อมๆกัน ด้านปัจจัยที่ส่งผลต่อความสำเร็จ คือ ผู้บังคับบัญชาให้ความสำคัญ มีโค้ช (Coach) หรือพี่เลี้ยงที่คอยให้คำแนะนำระหว่างการทดลองและมีระบบนิเทศจำกัดติดตามอย่างต่อเนื่องเพื่อปรับปรุงและพัฒนา และผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นหลังจากการอบรมและประยุกต์ใช้ชุดสื่อกับแผนการสอนและชั้นเรียนจริง พบว่า ในส่วนของผู้สอน คุณครูเกิดการเปลี่ยนแปลงทัศนคติและวิธีการสอน โดยเปลี่ยนการจัดกระบวนการเรียนรู้ไปในรูปแบบเชิงรุก (Active Learning) ที่ส่งเสริมให้ผู้เรียนเกิดกระบวนการคิดเชื่อมโยงประยุกต์และทักษะ EF มากขึ้น และเปิดกว้างให้ผู้เรียนสามารถมีส่วนร่วมหรือแสดงความคิดเห็นอย่างอิสระในชั้นเรียนได้มากขึ้น ซึ่งส่งผลต่อบรรยากาศที่เหมาะสมในการเรียนรู้ และสามารถดึงศักยภาพของผู้เรียนออกมาได้ รวมถึงคุณครูสามารถบูรณาการชุดสื่อกับแผนการสอนในรายวิชาต่างๆได้ ในส่วนของผู้เรียน เกิดการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการเรียนรู้ คือ มีความกระตือรือร้นในการเรียน มีวินัยเชิงบวก สามารถทำงานร่วมกับผู้อื่นได้ มีความกล้าแสดงออก กล้าคิด กล้าพูดมากขึ้น ซึ่งส่งผลต่อสัมพันธภาพระหว่างคุณครูกับนักเรียนในทิศทางที่ดี
นอกจากนี้คุณครูและนักเรียนทั้ง 4 โรงเรียน ได้มีการนำเสนอรูปแบบการเรียนการสอนที่เกิดจากการนำชุดสื่อการเรียนรู้ 4CEF+Development Mobile Kit ไปใช้ ทั้งในชั้นเรียนและชุมชน
โรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนฮิลมาร์พาเบิล ให้นักเรียนสืบค้นข้อมูลชุมชนจากแหล่งความรู้ในชุมชนจากการทำกิจกรรมงานบุญตามประเพณีท้องถิ่น ด้วยการแห่ต้นเงินเพื่อระดมทุนไปถวายวัด โดยแบ่งหน้าที่ให้กับนักเรียนไปเก็บความรู้จากปราชญ์ชาวบ้านเพื่อนำความรู้นั้นมาเขียนแผนที่เดินดิน ทั้งเส้นทางในชุมชน และเส้นทางของการมีอยู่ขององค์ความรู้ และลงมือเขียนแผนที่เดินดิน หลังจากนั้นคุณครูก็ให้นักเรียนนำเสนอผลงาน
โรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนบ้านห้วยเป้า มีการบูรณาการอย่างหลากหลาย เช่นใช้ชุดบัตรคำถามทางเลือกจัดการสถานการณ์และชุดบัตรคำถามทางเลือกเพื่อแก้ไขปัญหาในการจัดการปัญหาในห้องเรียน เนื่องจากมีปัญหานักเรียนทะเลาะกัน และ ไม่ส่งการบ้าน คุณครูจึงพูดคุยกับนักเรียนถึงเหตุผล และเสนอแนวทางแก้ไขจากการช่วยเหลือของเพื่อนหรือคุณครู ซึ่งจะเป็นเรื่องของการสร้างวินัยในเชิงบวก
โรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนบ้านห้วยเวียงงาม ได้นำไปบูรณาการกับวิชาภาษาไทย ซึ่งใช้หลักการต่อประโยค โดยให้นักเรียนได้จินตนาการจากการต่อประโยคในสถานการณ์ที่คุณครูให้ เช่น กิจกรรมวันอาสาหบูชา คุณครูก็แต่งประโยคขึ้นมาเป็นท่อนนำ แล้วให้นักเรียนต่อเติมเรื่องราว
โรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนบ้านนานกปีด นำความรู้เรื่อง Why 4CS ซึ่งเป็นเครื่องสำหรับเสริมสร้างทักษะการคิดวิเคราะห์ ทักษะความคิดสร้างสรรค์ ทักษะการทำงานเป็นทีมและทักษะการสื่อสาร มาใช้แก้ปัญหาขยะล้นในบ้าน โรงเรียนและชุมชน โดยให้นักเรียนนำขวดพลาสติกที่เหลือใช้มาประดิษฐ์เป็นกระบอกแปรงสีฟัน เนื่องจากนักเรียนทุกคนต้องแปรงฟันที่โรงเรียน แต่บางคนไม่มีที่เก็บ โดยให้นักเรียนได้คิดออกแบบเองและคุณครูคอยดูแลให้คำปรึกษาอย่างใกล้ชิด
ด.ต.หญิง กิตติกา ศรีโบราณ ผู้อำนวยการโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนบ้านนานกปีด จ.เลย เล่าถึง การเข้าร่วมโครงการ แม้ในระยะแรกจะไม่ค่อยเข้าใจกระบวนการมากนัก แต่หลังจากอบรมและได้ทดลองนำชุดสื่อมาใช้ พบความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น คือ ช่วยเพิ่มทักษะการสอนของตนเอง อีกทั้งยังช่วยให้ตนเองสามารถออกแบบการสอนในรูปแบบใหม่ๆ ที่เหมาะสมและกระตุ้นให้เกิดแรงจูงใจในการเรียน และทักษะการคิด วินัยเชิงบวกของผู้เรียน ซึ่งเป็นสิ่งสำคัญที่จะติดตัวเด็กไป ในส่วนนี้ตนเองมองเห็นความสำคัญของการใช้ชุดสื่ออย่างต่อเนื่องเพื่อสร้างผลลัพธ์ที่ดีที่สุดแก่ผู้เรียน
“สื่อ 4CEF+ นี้เป็นสิ่งใหม่มากสำหรับโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนนะคะ แต่หลังจากที่คุณครูได้เข้าร่วมโครงการ ได้ฝึก ไม่ว่าจะเป็นการใช้สื่อ เทคนิคการสอนอะไรต่างๆ หลังจากที่เราได้มีกระบวนการฝึกอบรมแล้ว เราก็ไม่ได้หยุด เราก็นำออกไปใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุดในโรงเรียนของเราค่ะ ก็คือ คุณครูนำความรู้ไปจัดกระบวนการเรียนการสอนที่ทำให้เด็กมีความกล้าแสดงออก กล้าคิดมากขึ้นค่ะ”
ด.ต.หญิง ประกายพร ชัยจันทร์ ผู้อำนวยการโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนบ้านห้วยเป้า จ.เลย กล่าวว่า ตนเองเล็งเห็นถึงประโยชน์และผลลัพธ์จากการเข้าร่วมโครงการ โดยเฉพาะเรื่องการพัฒนาทักษะสมอง (EF) และกระบวนการคิดของผู้เรียน ซึ่งมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการเรียนรู้ในระยะยาว ประกอบกับโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนมีหลักสูตรการเรียน รวมถึงรายวิชาเพิ่มเติมเฉพาะที่ส่งเสริมให้เกิดทักษะชีวิต ซึ่งมองว่าสามารถบูรณาการชุดสื่อการเรียนรู้นี้เข้ากับกิจกรรมการเรียนรู้ได้หลากหลายวิชา ซึ่งจะทำให้ผู้เรียนจะได้รับการพัฒนาทั้งทางความคิดและพฤติกรรมอย่างรอบด้าน
ดังนั้นจึงมีนโยบายให้คุณครูทุกคนในโรงเรียนใช้ชุดสื่อนี้ และจัดทำเป็นแผนงานทีม “ห้วยเป้าต้องเรียนรู้” เพื่อส่งเสริมให้คุณครูทุกชั้นเรียนได้ใช้สื่อดังกล่าวอย่างทั่วถึง ซึ่งผลตอบรับจากคุณครูและนักเรียนเป็นไปในเชิงบวก นักเรียนให้ความสนใจและรู้สึกสนุกกับการเรียน พร้อมทั้งแสดงพัฒนาการด้านกระบวนการคิดและตัวตนที่ดีขึ้น
ด้าน ด.ต. อดิทัช รัชนีย์ คุณครูโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนบ้านห้วยเวียงงาม จ.อุดรธานี เล่าถึงการเปลี่ยนแปลงของห้องเรียนก่อนและหลังการนำชุดสื่อมาใช้ โดยก่อนหน้านี้การเรียนการสอนยังไม่ส่งเสริมจินตนาการหรือคุณลักษณะอันพึงประสงค์อย่างรอบด้าน หลังจากใช้แล้วพบว่า นักเรียนมีพัฒนาการด้านความคิดสร้างสรรค์ การทำงานเป็นทีม และการเข้าสังคมดีขึ้น นอกจากนี้ยังช่วยให้คุณครูสามารถปรับเปลี่ยนวิธีการสอนได้หลากหลายและเข้าใจนักเรียนมากขึ้น
ด.ต.หญิง สุภาพร เหล่าศรีชัย คุณครูโรงเรียนตำรวจตระเวนชายแดนฮิลมาร์พาเบิล จ.เลย เล่าว่าการสอนเด็กเล็กมีความท้าทาย แต่สามารถส่งเสริมพัฒนาการได้ดีผ่านกิจกรรมที่มีชุดสื่อ 4CEF+Development Mobile Kit ซึ่งช่วยให้เด็กกล้าแสดงออก มีสมาธิ และทำงานเป็นกลุ่มได้ดีขึ้น อีกทั้งยังช่วยให้คิดเป็น แก้ปัญหาเป็น แม้บางกิจกรรมจะมีความยากสำหรับเด็กเล็ก แต่ตนเองก็สามารถปรับใช้ให้เหมาะสม และนำไปออกแบบแผนการสอนเพื่อพัฒนาผู้เรียนได้อย่างสร้างสรรค์
“เด็กในวัยนี้อาจจะค่อนข้างที่จะดื้อหน่อยซุกซนหน่อยตามวัยของเขา แต่ถ้าเราพยายามส่งเสริมพัฒนาการเขาไม่ว่าจะเป็นด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม สติปัญญานะคะ เขาก็จะพัฒนาได้ดีมาก ตั้งแต่มีการอบรมการใช้ชุดสื่อ 4CEF+ ก็ได้นำไปใช้ ปรากฏว่าเด็กกล้าพูด กล้าแสดงออก กล้าคิด มีสมาธิดี รู้จักจดจำ รู้จักรอคอย แล้วก็สามารถทำงานเป็นกลุ่มได้ และทำงานจนสำเร็จได้ค่ะ”
ทั้งนี้ จะมีการประเมินผลลัพธ์การเรียนรู้ที่จะเกิดขึ้นกับตัวผู้เรียนและจะขยายผลการใช้ชุดสื่อ 4CEF+ Development Mobile Kit เพื่อสร้างระบบการเรียนรู้ที่ยั่งยืนและครอบคลุมมากยิ่งขึ้นต่อไป
